Γκρικ Γιουνιβερσιτιζ...Α μπριφ κομπάρισον.

Λένε πως οι Εγγλέζοι είναι γνωστοί για το "μοναδικό" τους χιούμορ. Δύσκολα ένας Έλληνας θα κάνει τον Εγγλέζο να γελάσει. Εγώ όμως έχω βρει τον τρόπο: Φτάνει να του περιγράψω τη δομή και τρόπο λειτουργίας των ελληνικών πανεπιστημίων. Δεν θέλω να φανώ κακός, ρεαλιστής νιώθω. Από την άλλη, σε καμία περίπτωση, δε θα θεοποιήσω τους "μουρόχαβλους, κομπλεξικούς και φλώρους" Εγγλέζους.

Ποιά είναι η εκπαίδευση στην Αγγλία; 

Η κυβέρνηση προσφέρει δωρεάν εκπαίδευση για τις ηλικίες 3-18 ετών. Καλά θα μου πείτε, η ελληνική κυβέρνηση δηλαδή κάνει κάτι διαφορετικό; Για ακούστε τη συνέχεια:

Το 90% των δημοσίων σχολείων (state-funded) αποτελούν τα λεγόμενα specialist schools. Ένα specialist school δέχεται επιχορήγηση (funding) από το κράτος για να προσφέρει στους μαθητές του ειδική υλικοτεχνική υποδομή που θα αναπτύξει τις ικανότητες και δεξιότητες τους σε ένα συγκεκριμένο πεδίο. Παραδείγματος χάρην, ένα τεχνικό σχολείο ίσως δεχθεί επιχορήγηση για την αγορά υπολογιστών, ένα σχολείο καλών τεχνών ίσως επενδύσει σε υλικά ζωγραφικής, φωτογραφίας κ.ο.κ. . Ευλόγως, αναρωτιέμαι όπως και εσείς, πώς γίνεται να περιορίσεις το μυαλό ενός 16χρονου κατά αυτό τον τρόπο. Τι θα γίνει όταν στα 18 του ο μηχανικός θα πει "Θέλω να γίνω γιατρός!"; Έχει πραγματικά την επιλογή να σπουδάσει αυτό που του αρέσει; Ίσως αυτό αποτελεί μια μικρή "τρύπα" στο σύστημα των Εγγλέζων.Αντιστοίχως όμως, αν στα 18 όχι μόνο ξέρεις τι θες να κάνεις αλλά έχεις εμβαθύνει σε αυτό σε ένα μικρό βαθμό τότε δεν υπάρχει περίπτωση "να πέσεις όπου σε ξεβράσουν οι πανελλήνιες" και επίσης ξεκινάς τις σπουδές σου με κάποια στοιχειώδη μεν, χρήσιμα δε εφόδια.

Και αφού το ασπρουλιάρικο εγγλεζάκι δώσει εξετάσεις εισάγεται στο πανεπιστήμιο. Και ναι, βέβαια πληρώνει. Πληρώνει τώρα 3,5 χιλιάρικα λίρες (περίπου 4000 ευρώ) ενώ από φέτος,  που η κυβέρνηση "κόβει μαχαίρι" τις επιχορηγήσεις θα δίνει μέχρι και 9,000 (σε εξαιρετικές περιπτώσεις 9,000 - η μέση τιμή θα είναι 5-6 χιλιάδες). Εδώ κουμπώνει η έννοια που οι Έλληνες άκουσαν πρώτη φορά φέτος από την Υπουργό Παιδείας Άννα Διαμαντοπούλου: "φοιτητικά δάνεια" (student loans). Στη Βρετανία έχει συσταθεί ειδική εταιρεία που αναλαμβάνει την χορήγηση αυτών των άτοκων ή με χαμηλο επιτόκιο δανείων (ref. http://www.slc.co.uk/). Η περίοδος αποπληρωμής ξεκινά ως εξής: Για εισοδήματα άνω των 15,000 λιρών (πιθανώς το όριο αυξηθεί φέτος στις 21,000 χιλιάδες) το δάνειο αποπληρώνεται κατευθείαν σε δόσεις ίσες με το 9% του εισοδήματος. Η εξόφληση διακόπτεται όταν:

1) Το συνολικό ποσό εξοφληθεί εξ' ολοκλήρου.

2) Η διάρκεια εξόφλησης ξεπεράσει τα 25 χρόνια.

3) Ο δανειόληπτης συμπληρώσει τα 65 χρόνια ζωής.

Και πάλι εδώ, με το δίκιο σας, θα αντιδράσετε: "Γιατί το παλικάρι να χρεωθεί από τα 18 του χρόνια, και ας είναι τα επιτόκια μηδαμινά ή ελάχιστα." Δεν θα διαφωνήσω. Από την αλλή, η φτωχή οικογένεια ή απλώς "σφιγμένη" οικογένεια μπορεί να στειλεί το παιδί της στο ΙΔΙΟ πανεπιστημίο, άριστου επιπέδου, που θα σπουδάσει και η κόρη του ευκατάστατου επιχειρηματία.

Όσον αφορά τα μεταπτυχιακά, η μέση τιμή τους στην Αγγλία ανέρχεται στις 7,000 λίρες.

Αναμφισβήτητα λοιπόν, η εκπαίδευση στην Αγγλία όχι μόνο δεν είναι δωρεάν αλλά ειναι ακριβή. Κατ' επέκταση, όταν συζητώ επί του θέματος το πρώτο αντεπιχείρημα που θα δεχθώ είναι πως η εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι δωρεάν. Αναρωτιέμαι, μια καραμέλα δεν λιώνει ποτέ? Προφανώς, οι Έλληνες γονείς νιώθουν πως προσφέρεται στα παιδιά τους δωρεάν παιδεία όταν ενώ το σχολείο είναι όντως δωρεάν ξοδεύουν χιλιάδες ευρώ σε φροντιστήρια και ενισχυτικά προγράμματα γιατί "αλλιώς δεν γίνεται".  Αν αυτό είναι πραγματικά δωρεάν παιδεία τότε ίσως πρέπει να σταματήσω να γράφω αυτό το κείμενο.

Φροντιστήρια και μαθήματα γίνονται στο λύκειο. Στο πανεπιστήμιο, οι "επενδύσεις" πολλών Ελλήνων φοιτητών περιορίζονται σε καθημερινούς freddo espresso και cappuccino. Οι εξεταστικές περνούν και τα μαθήματα μένουν. Πολλοί καλοί μαθητές έχουν αποδυναμωθεί από τις πανελλήνιες και κολλούν το μικρόβιο του ελληνικού πανεπιστημίου, ενώ άλλοι δεν έχουν πια το μαχαίρι των γονιών/προσωπικών καθηγητών στο λαιμό και πορεύονται ανάλογα.

Πού διαφέρουμε;

Μακάρι οι διαφορές των πανεπιστημίων μας με αυτά της Αγγλίας να περιορίζονταν στις οικονομικές. Παρακάτω ακολουθούν διάφορα μικρά παραδείγματα που φανερώνουν μεγάλες αλήθειες.

1)  "Έλα μαμά, πέρασα τα 6 από τα 8. Θα τα δώσω Σεπτέμβριο με τα άλλα 3 που χρωστάω από πέρυσι". 

Ας παραφράσουμε την πρόταση, σύμφωνα με τα δεδομένα του αγγλικού πανεπιστημίου: 

"Έλα μαμά. Καλός είναι ο καιρός εδώ...ναι τρώω καλά...ναι ρε μάνα. Έμεινα σε 2 μαθήματα. Περιμένω γράμμα να συναντήσω τον σύμβουλο. Ίσως τα δώσω το Σεπτέμβριο. Αν δεν περάσω, μάνα, με διώχνουν. Και δεν έχω άλλον τέτοιο Σεπτέμβριο." 

Νομίζω καταλάβατε τι εννοώ. Φυσικά κάτι τέτοιο στην Ελλάδα δεν γίνεται να ισχύσει ξαφνικά. Δεν γίνεται να αδειάσουν τα ελληνικά πανεπιστήμια. Χρόνο θέλει και υπομονή και όχι..."βελτιώσεις"! Ακόμα μία λεπτομέρεια είναι αξιοσημείωτη: όταν ο φοιτητής πρέπει να δώσει ξανά ένα μάθημα είτε το περάσει με άριστα (100%), είτε με μέτριο βαθμό (55%) είτε οριακά (40%), ο βαθμός του θα είναι ο ελαχιστός απαιτούμενος για να περάσει το μάθημα, δηλαδή 40%. Με αυτόν τον τρόπο, ο φοιτητής που πέρασε το μάθημα εξαρχής, όπως θα έπρεπε, με βαθμό 60% δεν θα ξεπεραστεί από εκείνον που θα το ξαναδώσει και ίσως πάρει 90%. Ξεκάθαρες και δίκαιες διαδικασίες.

2) "Έλα, τί ώρα έχουμε αύριο μάθημα? Κατάληψη? Γουστάρω! Πάμε για καφέ?"

Παράφραση: "Θα κάνουμε κατάληψη για να διαμαρτυρηθούμε για τα αυξημένα δίδακτρα."

Η μεγάλη διαφορά είναι μία: Στην πρώτη περίπτωση οι καταλήψεις είναι πολιτικοποιημένες (μήπως κομματοποιημένες;). Η πιο πρόσφατη κατάληψη-διαδήλωση στην Αγγλία έγινε φέτος για τα δίδακτρα. Χιλιάδες φοιτητές, Βρετανοί, Ισπανοί, Έλληνες, Κύπριοι, Ινδοί κ.ά. βγήκαν στους δρόμους σε πορείες. Και για να μην κρύβω την αλήθεια, έκαψαν αυτοκίνητα και σπάσανε βιτρίνες. Σε πολλά πανεπιστήμια, φοιτητές έκαναν ειρηνική κατάληψη σε γραφεία και αίθουσες πανεπιστημίων - "Μα τι φλώροι", άκουσα από Έλληνα φίλο μου! Τα παιδιά διαμαρτυρήθηκαν για την αύξηση των διδάκτρων που οι ΙΔΙΟΙ πληρώνουν. Διαμαρτυρήθηκαν όλοι μαζί, μη κομματοποιημένοι για το πανεπιστήμιο τους! Δεν έγινε ψηφοφορία Δεξιών - Αριστερών. Έτσι, γιατί τα κομματόσκυλα δεν επιβιώνουν παντού...

3) Τα πανεπιστήμια στην Αγγλία δεν είναι δημόσια όπως στην Ελλάδα. Δέχονται επιχορηγήσεις από το κράτος, όπως ανέφερα, και δέχονται μικρή επιρροή από αυτό, κυρίως για την τήρηση της δίκαιης αποδοχής μαθητών. Έτσι λοιπόν, χωρίς την κρατική επιρροή, τα πανεπιστήμια διαμορφώνουν την ύλη, το πρόγραμμα, τον τρόπο λειτουργίας όπως θέλουν και όπως τους ταιριάζει (πολλές φορές ανάλογα με το πολιτισμικό και κοινωνικό υπόβαθρο του συνόλου των φοιτητών τους) .

4) Και που βρίσκουν τα λεφτα? Είναι απλό: Ένα καλό πανεπιστήμιο βγάζει καλούς απόφοιτους τους οποίους εταιρείες κυνηγούν. Εταιρείες διαφόρων μεγεθών ενισχύουν το ταμείο των πανεπιστημίων. Επιπρόσθετα, απόφοιτοι και άλλα πρόσωπα επιδίδονται σε δωρεές ενώ πολλές φορες private funds ενισχύουν και αυτά το ταμείο. Το campus ενός πανεπιστημίου (ευρύτερος χώρος του πανεπιστημίου) αποτελεί και αυτό περιουσιακό κομμάτι του. Η "προίκα" (endownment) πολλών πανεπιστημίων ανέρχεται σε εκατομμύρια (10-150).

Ας δούμε μερικά στατιστικά που επιβεβαιώνουν την άποψη πως το αγγλικό σύστημα εκπαίδευσης, με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του, τελικά πετυχαίνει.

Στις περισσότερες λίστες με τα καλύτερα πανεπιστήμια (rankings) του κόσμου σχεδόν το 20% είναι βρετανικά  πανεπιστήμια ενώ το 30% αμερικάνικα. Στο τοπ 10 βρίσκονται μόνο αμερικάνικα και βρετανικά πανεπιστήμια. Από την υπόλοιπη Ευρώπη καλές θέσεις καταλαμβάνουν πανεπιστήμια από τη Γαλλία και την Ελβετία συχνότερα. 

Απόφοιτοι καλών βρετανικών πανεπιστημίων έχουν από τις μεγαλύτερες προοπτικές εργασίας και αποκατάστασης σε σύγκριση με αυτούς άλλων (ανάλογων) ευρωπαϊκών και μη πανεπιστημίων. 

Δεν είναι ό,τι καλύτερο να συγκρίνεις δύο πράγματα των οποίων οι ομοιότητες είναι εξ αρχής ελάχιστες. Το αποτέλεσμα είναι είτε να ισοπεδώνεις τον πιο αδύναμο είτε, επι της ουσίας, να μην βγάζεις καθόλου συμπεράσματα. Γι' αυτό δεν θέλω να ισοπεδώσω το ελληνικό πανεπιστήμιο. Υπάρχουν πολύ δυνατά μυαλά στην Ελλάδα, υπάρχουν ορισμένοι άριστοι καθηγητές. Το σύστημα όμως έχει διαμορφωθεί κατά τέτοιο τρόπο που αυτοί χάνονται και δεν αξιοποιούνται ή αναλώνονται μαζί με τους υπόλοιπους. 

Προσωπική μου άποψη είναι πως οι "γιγάντιες" διαφορές των δύο εκπαιδευτικών συστημάτων, οι οποίες σε κάποιες περιπτώσεις καλώς υπάρχουν, δεν αποτυπώνουν απλώς τη διαφορετική νοοτροπία των ιθύνοντων και εμπλεκόμενων στο χώρο της εκπαίδευσης. Και για να κάνω το θέμα πιο επίκαιρο, οι ιδεολογικές μας παρωπίδες και η άρνηση για αλλαγή μας έφερε εδώ...και κυριότερα δεν φαίνεται να μας βγάζει κιόλας.

Καλή σχολική/πανεπιστημιακή χρονιά... όταν αυτή ξεκινήσει!

MC